Do głównych celów pracy oficera mechanika statku morskiego należy bezpośredni nadzór nad załogą działu maszynowego oraz dbanie o sprawne i niezawodne działanie silników głównych, a także innych mechanizmów i urządzeń znajdujących się w maszynowni. Oficer mechanik nadzoruje też prawidłową eksploatację i przebieg remontów tych urządzeń.

Ze względu na zakres i odpowiedzialność wśród inżynierów mechaników istnieją różne specjalności. Starszy mechanik jest zastępcą kapitana do spraw technicznych i bezpośrednim przełożonym działu maszynowego, gdzie ustala wachty i rozdziela pracę załodze maszynowni. Starszy oficer sprawdza zabezpieczenie urządzeń okrętowych przed pożarem oraz zapewnia bezpieczeństwo i higienę pracy podległego mu personelu. Drugi mechanik jest zastępcą starszego mechanika i w zakresie prowadzonych prac w siłowni statku bezpośrednim przełożonym szeregowych członków załogi maszynowni. Drugi mechanik odpowiada przed przełożonym za należyte utrzymanie i sprawne działanie tych mechanizmów, nad którymi zlecono mu opiekę i nadzór; pełni też służby portowe i morskie. Drugi mechanik nadzoruje i dokonuje odbioru prac wykonywanych przez członków działu maszynowego na polecenie starszego mechanika. Oficer mechanik urządzeń chłodniczych zajmuje się na statkach rybackich wszystkimi urządzeniami i instalacjami chłodniczymi, a więc sprawdza ich działanie, stan techniczny, konserwuje i w razie potrzeby dokonuje napraw i remontów. Podczas wykonywania swoich zadań służbowych oficer mechanik posługuje się wieloma narzędziami ręcznymi precyzyjnymi (pęseta) i nieprecyzyjnymi (młotek, klucze do śrub), których używa podczas konserwacji i remontów silników w maszynowni. Używa także urządzeń produkcyjnych sterowanych ręcznie lub automatycznie (obrabiarki, tokarki), którymi obrabia elementy potrzebne do remontu maszyn i silników. Bardzo często też oficer mechanik używa różnego rodzaju sprężarek i pomp oraz przyrządów kontrolno-pomiarowych (mierniki ciśnienia, temperatury), dzięki którym może sprawnie i bezpiecznie kierować pracą silników i innych urządzeń, będących na wyposażeniu maszynowni. Bardzo pomocne podczas pracy oficera mechanika są sprzęty i urządzenia biurowe (fax, telefon), które umożliwiają kontakt z przełożonymi i podwładnymi. Często też posługuje się on komputerem, który analizuje dane napływające z urządzeń kontrolno-pomiarowych w maszynowni statku.