Pojęcie literata wiąże się z wolnym zawodem i dotyczy twórców literatury pięknej jak poeci, prozaicy, dramatopisarze, eseiści, satyrycy, krytycy, autorzy książek dla dzieci i młodzieży, autorzy scenariuszy filmowych, radiowych czy telewizyjnych, tłumacze.

Zakres i zadania twórców są z natury artystycznej, estetycznej i poznawczej. Jan Parandowski w „Alchemii słowa” stwierdza: „Być pisarzem powinno znaczyć zawsze to samo, co znaczy odkąd literatura istnieje - być głosem świata, tego, który nas otacza i tego, w którym człowiek żyje, czuje, myśli”.

Twórca podejmuje problematykę, jaka mu najbardziej odpowiada, opiera się na własnych doświadczeniach, a jeśli idzie o powieść historyczną o materiały źródłowe z opisywanej epoki. Jego zadanie podstawowe stanowi narzucenie własnej wizji rzeczywistości, zainteresowanie czytelnika problematyką i fabułą oraz przekonanie odbiorcy do przedstawionych idei. Środki wyrazu artystycznego wzmagają sugestywność opisu wydarzeń. Jak zwięźle określił to Cyprian Norwid - artysta jest organizatorem wyobraźni narodowej.

Literatura polska była na ogół i jest mocno związana z otaczającą rzeczywistością społeczną i polityczną, można powiedzieć bez przesady, że jest jej częścią. Nakłada to na twórcę obowiązek odpowiedzialności za słowo, jeśli chce przedstawić świat rzetelnie.

Działalność literatów nie ogranicza się jedynie do pisania utworów, ale także do spotkań autorskich, udziału w promowaniu książek, wywiadach czy występach w telewizji bądź poprzez radio. Przy dominacji masowych środków przekazu i niewielkiej roli prasy kulturalnej, tego rodzaju postępowanie pomaga w dotarciu do czytelnika i zachęceniu go do współczesnej literatury.

Literatura jest też częścią piśmiennictwa, tyle, że odróżniającą się wyrazem artystycznym.