Celem pracy inżyniera pożarnictwa jest rozpoznanie i ocena zagrożeń oraz kierowanie akcjami ratowniczo- gaśniczymi. Najczęściej wykonuje on prace związane z organizacją, kontrolą, nadzorem oraz dowodzeniem w jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej.

Najbardziej typowymi stanowiskami pracy inżyniera pożarnictwa są: dowódca jednostki, dowódca zmiany, dowódca sekcji oraz oficer wydziału kontrolno-rozpoznawczego.

Na trzech pierwszych stanowiskach, związanych z prowadzeniem akcji ratowniczo-gaśniczych, występują cztery specjalizacje:

ratownictwo wysokościowe,

ratownictwo wodne,

ratownictwo techniczne,

ratownictwo chemiczno-ekologiczne,

Ratownik wysokościowy kieruje akcjami, w których strażacy posługując się technikami alpinistycznymi docierają i udzielają pomocy zagrożonym ludziom.

Ratownik wodny ma zadanie kierować zespołem ludzi, którzy z pomocą sprzętu do nurkowania wyszukują zwłoki ludzkie znajdujące się pod wodą, wyciągają z wody (za pomocą sprzętu technicznego) zatopione pojazdy oraz maszyny, a także udzielają pomocy w wypadku powodzi.

Specjalizację techniczną mają inżynierowie uprawnieni do obsługi urządzeń dźwigowych, hydraulicznych, pneumatycznych i spalinowych. Urządzenia te są wykorzystywane podczas katastrof budowlanych, wypadków komunikacyjnych itp.

Inżynierowie pożarnictwa ze specjalizacją chemiczno-ekologiczną kierują działaniami z udziałem niebezpiecznych środków chemicznych. Wykorzystując dostępną wiedzę oraz sprzęt określają stopień niebezpieczeństwa, neutralizują i usuwają z pomocą innych służb (policji, wojska, straży miejskiej) niebezpieczną substancję.

Do zadań inżyniera pożarnictwa zajmującego stanowisko dowódcy jednostki należy przede wszystkim kierowanie działalnością jednostki ratowniczo-gaśniczej. Ma on obowiązek dowodzić siłami i środkami w walce z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi oraz w akcjach ratownictwa technicznego, chemicznego i ekologicznego. Najczęściej są to skomplikowane zdarzenia, w których likwidacji bierze udział zespół ratowników. Potrzebna jest wówczas specjalistyczna wiedza i doświadczenie. Dowódca po zapoznaniu się z rodzajem zdarzenia oraz podjętymi działaniami analizuje je, a następnie podejmuje odpowiednie decyzje. Obowiązkiem dowódcy jednostki jest utrzymanie podległego sobie zespołu ludzi oraz sprzętu w pełnej gotowości operacyjno-technicznej. Realizuje to zapewniając: ciągłą obsadę samochodów gaśniczych i specjalnych, zapas środków gaśniczych, sprawność sprzętu technicznego oraz właściwą organizację pracy w jednostce.

Zapewnienie terminowego i poprawnego sporządzania dokumentacji wszystkich działań ratowniczych jest bardzo istotnym obowiązkiem dowódcy zmiany. Do jego zadań należy planowanie, organizowanie oraz osobiste uczestniczenie w doskonaleniu zawodowym podległej załogi. Szkolenie obejmuje różnego rodzaju tematy z zakresu zasad postępowania w czasie akcji ratowniczo-gaśniczych oraz obsługi sprzętu technicznego. Oprócz zajęć o charakterze teoretycznym organizuje również ćwiczenia praktycznie podnoszące sprawność w posługiwaniu się sprzętem oraz doskonalące współpracę załogi. Obowiązkiem dowódcy zmiany jest także zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy podległej sobie załodze. Realizuje to egzekwując dyscyplinę i regulaminy służbowe oraz zaopatrując członków załogi w sprzęt ochrony osobistej.

Zadaniem dowódcy sekcji jest dopilnowanie zachowania dyscypliny, przestrzegania regulaminów oraz egzekwowanie ich od podwładnych. Wnioskuje i opiniuje w sprawach awansowych i dyscyplinarnych dotyczących podwładnych. Organizuje zajęcia sportowe na zmianie służbowej oraz przygotowuje do zawodów pożarniczych i sprawdzianów wyszkolenia bojowego. Planuje i nadzoruje prace porządkowe oraz gospodarcze na swojej zmianie służbowej. W przypadku nieobecności dowódcy zmiany przejmuje jego obowiązki.

Inżynier pożarnictwa pracujący na stanowisku oficera w wydziale kontrolno-rozpoznawczym zajmuje się kontrolowaniem przestrzegania przepisów przeciwpożarowych i rozpoznaniem zagrożeń. Przeprowadza też wstępne rozpoznanie przyczyn oraz okoliczności powstania i rozprzestrzeniania się pożarów.

Pierwsza z wymienionych czynności (kontrolowanie) polega na sprawdzeniu, czy spełnione są wszystkie -wynikające z przepisów - warunki dotyczące danego obiektu oraz jego funkcji. Oficer sprawdza na przykład, czy w hotelu jest wystarczająca liczba wyjść ewakuacyjnych na wypadek zagrożenia, a na stacji benzynowej odpowiednia liczba gaśnic. Ocenia także ich stan techniczny.

Inżynier pożarnictwa, którego zadaniem jest rozpoznawanie zagrożeń, kontroluje różnego rodzaju obiekty i ustala, czy odbywający się tam proces produkcyjny lub składowane materiały nie stanowią zagrożenia pożarowego, wybuchowego albo toksycznego.

Bardzo ważnym zadaniem inżyniera pożarnictwa zajmującego stanowisko oficera jest ustalenie przyczyn powstawania pożarów. Na podstawie oględzin miejsca zdarzenia oraz po przeanalizowaniu dowodów rzeczowych i zeznań świadków stara się wyjaśnić przyczynę pożaru. Ustala na przykład, czy pożar powstał w wyniku podpalenia, cz też zwarcia instalacji elektrycznej.

Istotnym obowiązkiem oficera jest stałe doskonalenie wiedzy fachowej. Polega to m.in. na poznawaniu aktualnych przepisów.