Cieśla budowlany wykonuje różne konstrukcje drewniane do szalunków i stemplowań, które będą wykorzystane jako formy przy wylewaniu betonu lub jako szablony w robotach murarskich czy wreszcie w pracach montażowych. Poza tym zadaniem jego jest wykonanie wszelkich konstrukcji z drewna niezbędnych na placu budowy np. kobyłek, pomostów roboczych i często także rusztowań. Cieśle wykonują też samodzielne konstrukcje użytkowe - jak np. wieże triangulacyjne.

Cieśla wykonuje szablony drewniane dla różnorodnych konstrukcji budowlanych zgodnie z projektem. Wymaga się zatem od niego umiejętności bezbłędnego odczytywania rysunków technicznych w zakresie prac ciesielskich.

Musi doskonale znać właściwości i wady różnych gatunków drewna. Samodzielnie bowiem określa ich przydatność do wykonania różnorodnych konstrukcji (np. inne cechy ma mieć drewno użyte do deskowań form betonowych, inne murarskich). Musi również znać się na środkach chemicznych stosowanych do impregnacji drewna. Cieśla często sam powleka drewno środkami grzybobójczymi, owadobójczymi i uodparniającymi na ogień oraz przeciwdziałającymi przyczepności betonu do drewna. Przed przystąpieniem do pracy dobiera odpowiednie materiały łączące (gwoździe, sworznie, śruby, klamry, pierścienie, jarzma, ściski stalowe, wkładki zębate itp.) w zależności od rodzaju łączonych elementów drewnianych. Wreszcie wybiera materiał drewniany i przycina do żądanych wymiarów. Gdy cieśla zamierza łączyć ze sobą elementy drewniane przez pasowanie, zadanie właściwego ich przycięcia wymaga od niego dużej precyzji.

Podstawowymi narzędziami ręcznymi używanymi przez cieślę są siekiera, piła, świder i strug, korzysta też z narzędzi elektrycznych: piły (np. tarczowej), wiertarki, świdra.

Cieśla samodzielnie zajmuje się transportem wszelkich potrzebnych mu materiałów na miejsce pracy, musi więc obsługiwać wciągarki itp. urządzenia.

Mając już odpowiednio przygotowane i zgromadzone w miejscu pracy elementy drewniane cieśla koncentruje się na ich montażu. Doskonałe opanowanie różnych sposobów łączenia drewna (przez pasowanie, zbijanie, przykręcanie itp.) to najistotniejsza umiejętność w zawodzie cieśli.

Najwyższych, mistrzowskich, umiejętności wymaga w tym fachu wykonanie skomplikowanych konstrukcji drewnianych stropów (np. kopułowych) i łuków, czyli tzw. krążyn. Wtedy trzeba znać sposoby odpowiedniego przygotowania (wygięcia) drewna i jego łączenia.

Cieśla po zalaniu betonem lub zamurowaniu wykonanego przez niego szablonu drewnianego dokonuje jego demontażu.

Zadaniem cieśli jest również wykonywanie konstrukcji rozporowych i podporowych ścian w wykopach i na powierzchni.

Dzisiaj cieśla musi znać się na różnych systemach szalunków, również takich w których wykorzystuje się materiały inne niż drewno, zwłaszcza materiały metalowe. Zawód cieśli częściowo – w zależności od miejsca pracy – może przekształcać się w nowy fach: montażysty szalunków i szablonów budowlanych. Cieśla coraz częściej korzysta z gotowych konstrukcji np. zamawianych w tartaku czy z szalunków prefabrykowanych.

Wreszcie w budownictwie wiejskim (regionalnym) cieśle zajmują się całością prac konstrukcyjnych związanych z wybudowaniem domu drewnianego, wykorzystują swoje umiejętności w budownictwie szkieletowym.