Ostatnia aktualizacja – 09.2009 r.

Kurator sądowy realizuje określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym, związane z wykonywaniem orzeczeń sądu. Celem jego pracy jest wsparcie, opieka oraz szeroka pomoc doradcza i socjalna osobom, które na mocy sądowego orzeczenia zostały powierzone jego pieczy. Są to zarówno osoby dorosłe, jak i niepełnoletnie, które popełniają przestępstwa oraz dzieci i ich rodzice bądź opiekunowie z rodzin dysfunkcyjnych. Podstawowym zadaniem kuratora jest wykonywanie wobec tych osób dozorów i nadzorów. Kurator rodzinny wykonuje nadzory nad wykonywaniem władzy rodzicielskiej bądź samymi nieletnimi, które orzeka sąd rodzinny, natomiast kurator dla dorosłych zajmuje się, orzeczonymi przez sąd karny, dozorami wobec przestępców dorosłych. Główne obowiązki i uprawnienia kuratora sądowego określa ustawa o kuratorach sądowych z dnia 27 lipca 2001 roku.

Do głównych czynności zawodowych kuratora należy zapoznanie się z aktami sprawy i innymi dokumentami, w których można znaleźć informacje o podopiecznych oraz zebranie informacji, jak wyglądały wcześniejsze nadzory i dozory. Kurator przeprowadza wywiady środowiskowe na zlecenie sądu. W związku z tym nawiązuje i utrzymuje osobiste, indywidualne kontakty z podopiecznymi. Zdobywa ich zaufanie. Wizytuje podopiecznych w ich domach, obserwuje i kontroluje ich życie. Stara się zdobyć informacje pozwalające określić potrzeby i problemy, jakie mają oni i ich rodziny. Rozmawia z domownikami, sąsiadami, zdobywa informacje także z innych źródeł, takich jak: zakład pracy, szkoła, dalsza rodzina, policja, dostępne dokumenty itp. Na podstawie zdobytej wiedzy o podopiecznych kurator opracowuje metody rozwiązania problemów, z jakimi się borykają, uwzględniając przy tym realne możliwości pomocy, jakie niesie ich najbliższe otoczenie i środowisko lokalne. Problemy, z którymi spotyka się kurator są bardzo różne. Najczęściej są to uzależnienia, choroby, problemy rodzinne, kłopoty w nauce, brak wiary we własne siły i możliwości, a także bezrobocie, trudna sytuacja materialna, czy wręcz brak środków do życia. Dlatego praca kuratora wymaga często osobistych interwencji w różnych urzędach i instytucjach, kontaktów i współpracy z pracownikami socjalnymi, pracodawcami, służbą zdrowia i organizacjami społecznymi, które statutowo zajmują się opieką, wychowaniem, resocjalizacją, leczeniem i świadczeniem pomocy społecznej.

Innym zadaniem kuratora jest przygotowywanie wniosków o zmianę bądź uchylenie orzeczonego środka prawnego, np. o uchylenie dozoru, umieszczenie dziecka w placówce opiekuńczej, wykonanie zawieszonej kary pozbawienia wolności. Ponadto kurator może być także obecny w trakcie posiedzeń wykonawczych sądu, mających związek z jego podopiecznym.

Do obowiązków zawodowych kuratora należy także dokumentowanie podejmowanych na bieżąco działań w karcie czynności nadzoru/dozoru prowadzonej osobno dla każdego podopiecznego, w której wpisuje datę, miejsce i rodzaj czynności, uzyskane dokumenty i informacje oraz ich źródła, a także własne uwagi i zamierzenia w zakresie sprawowanego nadzoru czy dozoru. Poza tym kurator sporządza sprawozdania z objęcia i zakończenia nadzoru lub dozoru.

Pod kierunkiem kuratora sądowego pracują kuratorzy społeczni. Są to osoby o różnych zawodach, które chcą pomagać podopiecznym, sprawując nadzory lub dozory w swoim wolnym czasie. Zadaniem kuratora jest organizowanie i kontrolowanie ich pracy. Nadzór nad pracą kuratorów społecznych obejmuje analizę, ocenę i konsultowanie sprawozdań z przebiegu dozorów lub nadzorów, jakie wykonują.

Kurator w swojej pracy wykorzystuje urządzenia biurowe takie jak: telefon, fax, komputer, drukarka, ksero.

W pracy kurator powinien kierować się zasadami etyki zawodowej zawartymi w uchwalonym w dniu 6 maja 2004 roku Kodeksie etyki kuratora sądowego. Zasady te to: uznanie wartości, godności i niepowtarzalności osoby ludzkiej, jej praw i obowiązków. Wyraża on także poszanowanie dla sprawiedliwości, solidarności, równości i wolności.